Czytanie z księgi Ben-Syry Mądrego

Pan jest sędzią
który okazuje się bezstronny wobec ludzi.
    Nie dyskryminuje biednych,
Słucha modlitwy uciśnionych.
    Nie gardzi modlitwą sieroty,
ani powtarzające się skargi wdowy.
    Ten, czyja służba podoba się Bogu, będzie dobrze przyjęty,
jego prośba dotrze do nieba.
    Modlitwa ubogiego przebija chmury;
dopóki nie osiągnie swego celu, pozostaje niepocieszony.
Wytrwa, aż Najwyższy spojrzy na niego,
    ani nie wydano wyroku na korzyść sprawiedliwego i nie wymierzono sprawiedliwości.

    – Słowo Pańskie.

Gdy modlitwa pokornych przerywa ciszę nieba

Głos zapomnianych dociera do tronu Boga: odkryj, w jaki sposób duchowe ubóstwo otwiera uprzywilejowaną drogę do serca Najwyższego i przemienia naszą relację z boską sprawiedliwością.

W świecie, w którym sukces i siła zdają się panować, Księga Syracha ukazuje radykalną zmianę: to modlitwa ubogich, słabych, uciśnionych przebija chmury i dociera prosto do serca Boga. Ten fragment z Syracha (Syr 35, 15b-17. 20-22a) głosi druzgocącą prawdę na zawsze: Bóg nie jest obojętny na ludzką kondycję; jest bezstronnym sędzią, który słucha tych, których świat ignoruje. To starożytne słowo, zapisane w II wieku p.n.e., rezonuje z proroczą siłą we współczesnym społeczeństwie i zachęca nas do ponownego odkrycia przemieniającej mocy modlitwy pokornych.

W tym artykule omówimy pięć zasadniczych kwestii: po pierwsze, umieścimy ten tekst w jego historycznym i duchowym kontekście; po drugie, przeanalizujemy boski paradoks bezstronności, który faworyzuje ubogich; następnie przyjrzymy się trzem podstawowym wymiarom – sprawiedliwości Bożej, wytrwałości w modlitwie i solidarności z uciśnionymi; na koniec nawiążemy do wielkiej tradycji chrześcijańskiej; i na koniec zaproponujemy konkretne sposoby wcielania tego przesłania w życie codzienne.

​

Kontekst

Księga Syracha, znana również jako Syrach lub Eklezjastyk, zajmuje szczególne miejsce w historii biblijnej. Napisana po hebrajsku około 180 r. p.n.e. przez Jeszuę ben Syracha, mędrca z Jerozolimy, to mądre dzieło powstało w przełomowym momencie dziejów Żydów. Autor żył w okresie silnego napięcia, gdy kultura hellenistyczna, napędzana podbojami Aleksandra Wielkiego, groziła rozpadem tożsamości religijnej narodu żydowskiego. W obliczu tej fali asymilacji kulturowej, Syrach postawił sobie za cel potwierdzenie siły i znaczenia tradycji żydowskiej, pokazując, że mądrość Izraela nie ma sobie równych w greckich filozofiach.

Ten kontekst historyczny wyjaśnia szczególny ton księgi: Ben Syra stara się przekazać mądrość zakorzenioną w Prawie i Prorokach, podejmując jednocześnie dialog z wyzwaniami swoich czasów. Mędrzec prawdopodobnie nauczał w szkole w Jerozolimie, wpajając młodym mężczyznom cnoty niezbędne do poruszania się w złożonym świecie. Jego wnuk przetłumaczył to dzieło na język grecki około 132 r. p.n.e., umożliwiając jego rozpowszechnienie w całym świecie śródziemnomorskim i włączenie do Septuaginty, greckiej Biblii pierwszych chrześcijan.

Nasz konkretny fragment, znajdujący się w rozdziale 35, mieści się w części księgi poświęconej autentycznym praktykom religijnym. Ben Syra omówił właśnie wartość ofiar i kultu, argumentując, że przestrzeganie Prawa jest cenniejsze niż liczne ofiary rytualne. W tym kontekście wprowadza fundamentalną naukę o naturze Boga i Jego relacji z ubogimi, uciśnionymi, sierotami i wdowami – tymi kategoriami ludzi, którzy w starożytności znajdowali się bez ochrony prawnej i socjalnej.

Tekst liturgiczny, który studiujemy, ma starannie opracowaną strukturę: rozpoczyna się od stwierdzenia Bożej bezstronności, następnie wymienia tych, których Bóg szczególnie słucha (biedni, uciśnieni, sieroty, wdowy), a następnie osiąga punkt kulminacyjny w sugestywnym obrazie modlitwy przebijającej się przez chmury i kończy zapewnieniem o nagrodzonej wytrwałości. Ta sekwencja odsłania głęboką teologię modlitwy i Bożej sprawiedliwości, w której pozorna ludzka słabość paradoksalnie staje się uprzywilejowaną drogą do serca Boga.

​

Boski Paradoks Ujawniony

W centrum naszego tekstu kryje się fascynujący paradoks, który podważa nasze utarte wyobrażenia o sprawiedliwości: Bóg przedstawiony jest jako sędzia, „który okazuje się bezstronny wobec ludzi”, a jednak zaraz potem tekst stwierdza, że ​​„nie dyskryminuje ubogich” i że „wysłuchuje modlitw uciśnionych”. Jak pogodzić tę boską bezstronność z tym, co wydaje się być wyraźną preferencją na rzecz ubogich?

Ten pozorny paradoks w rzeczywistości ujawnia głębokie zrozumienie prawdziwej sprawiedliwości. Bezstronność Boga nie oznacza, że ​​traktuje On wszystkich ludzi identycznie, niezależnie od ich okoliczności; oznacza raczej, że nie ma na Niego wpływu kryterium władzy, bogactwa czy statusu społecznego, które dominują w ludzkich osądach. W starożytnych społeczeństwach, podobnie jak w naszym, ludzkie sądy często faworyzują, świadomie lub nie, potężnych, bogatych, tych, którzy mają koneksje i środki do obrony. Bóg natomiast odwraca tę przewrotną logikę: Jego bezstronność polega właśnie na tym, że nie powiela strukturalnych niesprawiedliwości, które charakteryzują nasze społeczeństwa.

Twierdząc, że Bóg „nie dyskryminuje ubogich”, Ben Syryjczyk dokonuje ukrytego, lecz silnego kontrastu z praktyką sądową swoich czasów. Biedni, sieroty i wdowy byli systematycznie dyskryminowani w sądach ludzkich: brakowało im środków na przekupywanie sędziów, kontaktów umożliwiających dochodzenie swoich praw, a często nawet znajomości procedur prawnych. W obliczu tej strukturalnej niesprawiedliwości Bóg jawi się jako sędzia, który przywraca równowagę, daje głos tym, którzy są uciszani, słucha tych, których nikt nie słucha.

Ten paradoks preferencyjnej bezstronności znajduje swoje ostateczne wyjaśnienie w samej naturze Boga jako Stwórcy i Ojca wszystkich. Właśnie dlatego, że jest Ojcem wszystkich, Bóg bardziej troszczy się o dziecko w niebezpieczeństwie, dziecko zranione, dziecko zapomniane. Ta „preferencyjna opcja na rzecz ubogich”, by użyć określenia współczesnej teologii, nie jest wykluczeniem bogatych, lecz korektą wykluczenia, którego ubodzy już doświadczają w porządku społecznym. Ujawnia ona Bożą wolę przywrócenia fundamentalnej równości, zdeptanej przez ludzkie struktury ucisku.

Ben Syra rozwija tę wizję, mnożąc kategorie ludzi, których Bóg szczególnie słucha: uciskanych, sierotę i wdowę. Te trzy postacie reprezentują archetypy społecznej bezbronności w Biblii. Uciskani cierpią niesprawiedliwość systemu, który ich miażdży; sierota utraciła naturalnego opiekuna, ojca, w patriarchalnym społeczeństwie; wdowa utraciła swój status społeczny i prawny wraz ze śmiercią męża. Wszystkie trzy postacie łączy wspólna cecha: bezsilność wobec ugruntowanych struktur, niezdolność do dochodzenia swoich praw za pomocą konwencjonalnych środków. To właśnie ta bezsilność otwiera bezpośrednią drogę do Boga.

​

Boska sprawiedliwość w działaniu

Pierwszy fundamentalny wymiar naszego tekstu dotyczy samej natury Bożej sprawiedliwości, która radykalnie sprzeciwia się wypaczonym formom sprawiedliwości, jakie znamy w społeczeństwach ludzkich. Kiedy Ben Syra głosi, że „Pan jest sędzią, który nie ma względu na osobę”, nie wypowiada jedynie abstrakcyjnego stwierdzenia teologicznego; zapowiada rewolucję w naszym pojmowaniu prawdziwej sprawiedliwości.

W świecie starożytnym, podobnie jak w wielu współczesnych społeczeństwach, sprawiedliwość była – i pozostaje – na sprzedaż. Sędziowie przyjmowali łapówki, faworyzowali przyjaciół i krewnych i wydawali wyroki na podstawie statusu społecznego stron, a nie prawdziwości faktów. Ta korupcja systemu sądowniczego była jednym z najczęstszych zarzutów hebrajskich proroków, od Amosa do Izajasza, od Micheasza do Jeremiasza. Niestrudzenie potępiali sędziów, którzy „sprzedali sprawiedliwego za srebro, a ubogiego za parę sandałów”.

W obliczu tej powszechnej dewiacji deklaracja Ben Syryjczyka rozbrzmiewa niczym grom nadziei. Istnieje trybunał, w którym kości są rzucane z góry, gdzie szala nie przechyla się na korzyść tego, kto oferuje najwięcej, gdzie głos słabych liczy się tak samo – a nawet bardziej – niż głos możnych. Ten trybunał to samo serce Boga, dostępne poprzez modlitwę. To oświadczenie miało – i zachowuje do dziś – głęboko wywrotowe znaczenie. Oznacza ono, że ustanowiony porządek społeczny, z jego hierarchiami i przywilejami, nie odzwierciedla porządku boskiego; oznacza, że ​​ostatni na ziemi mogą być pierwszymi w sądzie Bożym.

Ta wizja boskiej sprawiedliwości jako fundamentalnego przywrócenia równowagi znajduje szczególne echo w konkretnym doświadczeniu modlitwy. Kiedy osoba uciskana się modli, dokonuje aktu duchowego oporu wobec niesprawiedliwości, która ją przytłacza. Potwierdza, że ​​poza pozorami, poza strukturami społecznymi, które ją ubezwłasnowolniają, istnieje wyższa władza, która widzi, słyszy, troszczy się. To stwierdzenie nie jest ucieczką w zaświaty, bierną rezygnacją w obliczu niesprawiedliwości; wręcz przeciwnie, jest źródłem nadziei, która pozwala nam nadal stawiać opór, żądać, wytrwać pomimo przeciwności.

Ben Syra szczególnie podkreśla, że ​​Bóg „nie gardzi błaganiem sieroty ani wielokrotną skargą wdowy”. Czasownik „gardzić” jest tu kluczowy: opisuje on nawykową postawę możnych wobec skarg słabych, ten sposób ignorowania ich błagań, traktowania ich jako rzeczy nieistotnych. Bóg jednak nie gardzi. Traktuje poważnie to, co ludzie uważają za nieistotne; z uwagą słucha tego, co ludzkie sądy odrzucają bezkrytycznie. Ta boska troska o najuboższych ujawnia hierarchię wartości radykalnie odmienną od tej, która rządzi naszymi społeczeństwami.

Boska sprawiedliwość ma również istotny wymiar doczesny: zostanie wymierzona. Tekst stwierdza, że Bóg „wyda wyrok na korzyść sprawiedliwych i wymierzy sprawiedliwość”. Ta obietnica przyszłej sprawiedliwości nie jest opium, mającym na celu uśpienie czujności uciśnionych, by uśpili ich nieszczęście; jest zapewnieniem, które wzmacnia wytrwałość i opór. Świadomość, że obecna sytuacja nie jest ostateczna, że ostatnie słowo nie należy do ciemiężycieli, że dzisiejsze łzy zostaną otarte jutro, daje nam siłę, by wytrwać w chwilach próby. Ta eschatologiczna nadzieja stanowi jeden z filarów wiary biblijnej i chrześcijańskiej..

​

Wytrwałość w modlitwie

Drugi centralny wymiar naszego tekstu dotyczy samej natury modlitwy ubogich i jej zasadniczej cechy: wytrwałości. Obraz, którego używa Syrach, jest niezwykle poetycki: „Modlitwa ubogiego przekracza obłoki; dopóki nie osiągnie celu, pozostaje niepocieszony”. Ta metafora przecinających się obłoków odsłania kilka fundamentalnych aspektów duchowego doświadczenia uciśnionych.

Chmury w biblijnej wyobraźni często symbolizują barierę między światem ziemskim a niebiańskim, między tym, co ludzkie, a tym, co boskie. Przywołują zarówno bliskość, jak i dystans Boga: bliskie, ponieważ chmury są częścią naszego codziennego doświadczenia nieba, dalekie, ponieważ przesłaniają to, co leży poza nimi. Stwierdzając, że modlitwa ubogich „przebija chmury”, Ben Syra głosi, że modlitwa ta ma szczególną moc pokonywania dystansu między ziemią a niebem, przebijania zasłony skrywającej oblicze Boga. To niezwykłe stwierdzenie: bełkotliwa modlitwa ubogich, być może pozbawiona elokwencji i wyrafinowanych formuł, dociera bezpośrednio do tronu Bożego pewniej niż rozbudowane modlitwy możnych.

Tekst nie zatrzymuje się jednak na tym pierwszym obrazie. Dodaje kluczowe wyjaśnienie: „dopóki nie osiągnie celu, pozostaje niepocieszony”. To zdanie odsłania egzystencjalny wymiar modlitwy ubogiego: rodzi się ona z realnej, pilnej, żywotnej potrzeby. Nie jest modlitwą pocieszenia czy rutyny, jest wołaniem wyrwanym z udręki, błaganiem, które angażuje całą istotę. „Niepocieszenie” ubogiego nie jest słabością, lecz siłą: ukazuje autentyczność jego modlitwy, niemożność zadowolenia się powierzchownymi odpowiedziami czy sztucznymi pocieszeniami. Modlitwę tę może zaspokoić jedynie prawdziwa odpowiedź, prawdziwa interwencja, prawdziwa sprawiedliwość.

Wytrwałość leży u podstaw duchowości modlitwy ubogich. Ben Syra podkreśla: „On wytrwa, aż Najwyższy wejrzał na niego, wydał wyrok na korzyść sprawiedliwych i oddał sprawiedliwość”. Ta wytrwałość nie jest uporem ani zatwardziałością; to wierność nadziei wbrew wszelkim przeciwnościom. To odmowa poddania się złu, pogodzenia się z niesprawiedliwością, zaakceptowania jako ostatecznej sytuacji, która neguje ludzką godność. Ta wytrwałość w modlitwie staje się zatem aktem duchowego oporu, uporczywym potwierdzeniem, że wszystko może i musi się zmienić.

Wczesny Kościół, w obliczu prześladowań i trudności, głęboko rozważał tę naukę Ben Sirah. Znalazł w niej wzór modlitwy w trudnych chwilach: modlitwy, która się nie poddaje, która wciąż puka do bram nieba, nawet gdy wydają się zamknięte, która nie chce milczeć nawet w pozornym milczeniu Boga. Ta duchowość wytrwałości ma swoje korzenie w przekonaniu, że Bóg zawsze odpowiada na koniec, że Jego sprawiedliwość zawsze zostaje spełniona, nawet jeśli jej opóźnienie przekracza nasze pojmowanie.Francja-Katolicka+4​

Wytrwałość w modlitwie odsłania również głęboki wymiar relacji z Bogiem: wyraża zaufanie. Wytrwałość w modlitwie pomimo pozornego braku odpowiedzi to potwierdzenie, że Bóg istnieje, że słucha, że ​​troszczy się o nas, że będzie działał w swoim czasie. To akt wiary, który wykracza poza bezpośrednie doświadczenie ciszy czy nieobecności. W tej perspektywie sama wytrwałość staje się formą odpowiedzi: trwając w modlitwie, biedni już otrzymują coś od Boga – wewnętrzną siłę, która pozwala im nie pogrążać się w rozpaczy, nadzieję, która pozwala im trwać pomimo przeciwności.

Ben Syra ustanawia również związek między jakością modlitwy a jakością służby Bogu: „Kto służy Bogu, będzie dobrze przyjęty, jego prośba dotrze aż do nieba”. Werset ten sugeruje, że autentyczna modlitwa jest częścią większej całości, jaką jest wierność Bogu. Nie jest to magiczna technika pozyskiwania łask, lecz wyraz żywej relacji, karmionej przestrzeganiem Prawa, praktykowaniem sprawiedliwości i troską o innych. Modlitwa, która „dociera do nieba”, to ta, która wypływa z życia zgodnego z boskimi wymaganiami.

​

Solidarność z uciśnionymi

Trzeci istotny wymiar naszego tekstu dotyczy ukrytego wezwania do solidarności z tymi, których Bóg woli słuchać. Skoro Bóg staje po stronie ubogich, sierot, wdów i uciśnionych, to ci, którzy chcą kroczyć z Nim, muszą postępować tak samo. Ta logika przewija się przez całą Biblię i stanowi jedno z fundamentalnych kryteriów autentyczności wiary.

Tekst Ben Syryjczyka stawia nas przed niepokojącym pytaniem: po której stronie stoimy? Czy należymy do tych, których modlitwy z trudem przebijają się przez chmury, ponieważ wynikają z życia naznaczonego obojętnością na cierpienie innych? Czy też godzimy się utożsamiać z ubogimi, czynić ich sprawy naszymi, przyłączać się do ich modlitw? Te pytania nie są retoryczne; angażują całe nasze chrześcijańskie życie.

Tradycja katolicka rozwinęła tę intuicję pod nazwą „opcji preferencyjnej na rzecz ubogich”. To wyrażenie, spopularyzowane przez teologię latynoamerykańską i przyjęte przez Magisterium Kościoła, potwierdza, że ​​chrześcijanie muszą uznać priorytety samego Boga. Jak podkreślił papież Benedykt XVI, „opcja preferencyjna na rzecz ubogich jest implikowana przez chrystologiczną wiarę w Boga, który dla nas stał się ubogim, aby nas ubogacić swoim ubóstwem”. Opcja ta nie jest jedynie kolejnym wyborem ideologicznym czy politycznym; wypływa ona bezpośrednio z samej natury Boga objawionej w Piśmie Świętym i wcielonej w Jezusie Chrystusie.

Ta solidarność z uciśnionymi musi przełożyć się na konkretne życie. Najpierw wymaga ona przemiany poglądów: nauczenia się postrzegania ubogich nie jako obiektów litości czy protekcjonalnej miłości, ale jako uprzywilejowanych podmiotów boskiego objawienia, jako tych, przez których Bóg do nas przemawia i stawia nam wyzwania. Ta przemiana poglądów radykalnie przemienia nasze relacje społeczne i zobowiązania. Skłania nas do prawdziwego słuchania ubogich, uczenia się od nich, dostrzegania w nich mądrości i godności, których nasze społeczeństwa systematycznie odmawiają.

Solidarność z uciśnionymi oznacza zatem zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości społecznej. Nie możemy twierdzić, że Bóg w pierwszej kolejności słucha ubogich, pozostając obojętnym wobec struktur społecznych, ekonomicznych i politycznych, które tworzą i podtrzymują ubóstwo. Modlitwa ubogich, która przebija obłoki, wzywa nas do działania, aby ta modlitwa znalazła odpowiedź nie tylko w życiu pozagrobowym, ale także tu i teraz, w konkretnych przemianach, które zmniejszą niesprawiedliwość i przywrócą godność. W tym miejscu kontemplacyjny wymiar modlitwy spotyka się z aktywnym wymiarem zaangażowania na rzecz sprawiedliwości.

Ta solidarność ma również istotny wymiar liturgiczny i wspólnotowy. Kiedy Kościół gromadzi się na modlitwie, musi być miejscem, gdzie głos ubogich może być wyrażany, gdzie ich troski stają się naszymi troskami, gdzie ich modlitwa staje się naszą modlitwą. Zbyt często nasze liturgie odzwierciedlają troski klasy średniej i wyższej, zagłuszając wołanie marginalizowanych. Kościół wierny przesłaniu Ben-Syry to Kościół, w którym modlitwa ubogich jest w centrum uwagi, gdzie najubożsi mają pierwsze słowo.

Wreszcie, solidarność z uciśnionymi oznacza pewną formę duchowego ubóstwa dla wszystkich chrześcijan. Nawet ci, którzy nie są materialnie ubodzy, są wezwani do pielęgnowania tej wewnętrznej postawy ubogich, którzy uznają swoją całkowitą zależność od Boga, nie pokładają ufności w bogactwie ani władzy, którzy zachowują swoje serce wolne i otwarte. To właśnie tych, których Jezus w Błogosławieństwach nazwie „ubogimi w duchu”, ta wewnętrzna postawa pozwala modlitwie przebijać chmury, niezależnie od naszej sytuacji społecznej.

​

Tradycja

Nasz fragment z Syracha wywarł głęboki wpływ na duchową i teologiczną tradycję chrześcijaństwa, mimo że Księga Syracha zajmuje szczególne miejsce w kanonie biblijnym. Ojcowie Kościoła, choć świadomi sporów o kanoniczność tej księgi, cytowali ją i szeroko nad nią rozmyślali, uznając jej głęboką mądrość duchową.

Święty Cyprian z Kartaginy, żyjący w III wieku, regularnie cytował Syracha w swoich pismach, uważając go za źródło autentycznego nauczania o życiu chrześcijańskim. Praktyka ta była powszechna wśród Ojców Kościoła łacińskiego, którzy rozróżniali „kanon wiary” (księgi o powszechnie uznanym autorytecie) i „kanon lektur kościelnych” (księgi przydatne do nauki duchowej). Syrach niewątpliwie należał do tej drugiej kategorii, a jego nauka o modlitwie ubogich znalazła oddźwięk szczególnie we wspólnotach chrześcijańskich doświadczających prześladowań i niesprawiedliwości.

Raban Maur, biskup Moguncji w IX wieku, napisał pierwszy systematyczny komentarz chrześcijański do Księgi Syracha. W swoim budującym ujęciu podkreślał, jak nauki Syracha zapowiadały i przygotowywały drogę do objawienia Ewangelii. Dla niego temat modlitwy ubogich znalazł swoje wypełnienie w nauczaniu Jezusa o Błogosławieństwach oraz w Jego własnym utożsamieniu się z ubogimi i marginalizowanymi.

Średniowieczna tradycja duchowa rozwinęła bogatą teologię modlitwy ubogich. Zakony żebracze, zwłaszcza franciszkański i dominikański, uczyniły ewangeliczne ubóstwo sercem swojego charyzmatu. Święty Franciszek z Asyżu, będąc orędownikiem Pani Ubóstwa, intuicyjnie na nowo odkrył naukę Ben Syryjczyka: to w dobrowolnym wyrzeczeniu, w utożsamieniu się z najmniejszymi, modlitwa zyskuje największą moc, by przebić chmury i dotrzeć do serca Boga.

Duchowość Różańca, tej „modlitwy ubogich” par excellence, również kontynuuje tradycję Syracha. Prosta, powtarzalna, dostępna dla każdego, bez konieczności teologicznej erudycji, Różaniec pozwala pokornym zjednoczyć się z Maryją w Jej rozważaniu tajemnic zbawienia. Ta popularna modlitwa, tak ukochana przez zwykłych ludzi, chorych i tych, którym brakuje uczonych słów, świadczy o prawdzie, którą głosił już Syrach: Bóg chętniej wysłuchuje prostych modlitw płynących ze szczerego serca niż wyrafinowanych teologicznych rozważań.

Katolicka tradycja liturgiczna włączyła nasz fragment do niedzielnego lekcjonarza, regularnie udostępniając go wiernym do medytacji. Ta obecność liturgiczna sprawia, że ​​nauczanie Ben Syryjczyka nadal karmi chrześcijańskie sumienie, przypominając Kościołowi, że musi on zwracać uwagę na ubogich, aby pozostać wiernym swojemu Panu.

Niedawno papieskie Magisterium wyraźnie podkreśliło ten tekst. Papież Franciszek w swoim orędziu na VIII Światowy Dzień Ubogich w 2024 roku umieścił w centrum werset podobny do naszego: „Modlitwa ubogiego wznosi się do Boga”. W tym orędziu papież rozwija wszystkie eklezjologiczne i duchowe implikacje nauczania Ben Syryjczyka, podkreślając, że „ubodzy zajmują uprzywilejowane miejsce w sercu Boga”. Posuwa się nawet do zacytowania wersetu, który nie pojawia się w naszym fragmencie, ale który dobitnie ilustruje jego znaczenie: „Czyż łzy wdowy nie spływają po policzku Boga?” (Syr 35,18). Ten poruszający obraz ukazuje, jak bardzo Bóg utożsamia się z cierpieniem ubogich, do tego stopnia, że ​​sam odczuwa jego skutki w swojej najgłębszej istocie.

To naleganie papieża Franciszka jest zgodne z całym nauczaniem społecznym Kościoła, rozwijanym od XIX wieku. „Opcja preferencyjna na rzecz ubogich”, sformalizowana przez biskupów Ameryki Łacińskiej i przyjęta przez Kościół powszechny, znajduje jeden ze swoich najgłębszych korzeni biblijnych w tekście Syracha. Potwierdza ona, że Kościół może być wierny Ewangelii jedynie poprzez zdecydowane stawanie po stronie ubogich i uciśnionych, nie z filantropii czy ideologii, lecz z wierności Bogu, który w sposób szczególny wysłuchuje ich modlitw.

​

Medytacja

Jak możemy przełożyć przemieniającą moc tego biblijnego przesłania na nasze codzienne życie? Oto kilka konkretnych pomysłów na wcielanie w życie nauki ben Syryjczyka o modlitwie ubogich.

Krok pierwszy: Pielęgnuj wewnętrzne ubóstwoRozpoczynaj każdą modlitwę aktem pokory, uznając przed Bogiem swoje fundamentalne ubóstwo, swoją całkowitą zależność od Niego. Niezależnie od posiadanych dóbr materialnych, wejdź w wewnętrzną postawę ubogich, którzy nie mają nic do zaoferowania poza otwartym sercem i potrzebami. Ta duchowa postawa pozwala twojej modlitwie przebić się przez chmury.

Krok drugi: Praktykuj wytrwałość w wstawiennictwieZidentyfikuj sytuację niesprawiedliwości, która szczególnie Cię dotyka – lokalną, krajową lub międzynarodową. Postanów modlić się o nią codziennie, z wytrwałością ubogich, którzy „wytrwają, aż Najwyższy wejrzy na nich”. Niech ta intencja będzie obecna w Twojej modlitwie, nawet gdy nie widać żadnych widocznych zmian.

Krok trzeci: Naprawdę słuchaj biednychSzukaj konkretnych okazji, by spotkać osoby doświadczające ubóstwa lub wykluczenia. Nie ograniczaj się jednak do aktów dobroczynności; postanów szczerze wysłuchać ich historii, ich trosk i ich światopoglądu. Pozwól, by ich słowa przemieniły twoją modlitwę i twoje priorytety.

Krok czwarty: Uprość swoją modlitwę. Podobnie jak modlitwa ubogich, pozbawiona wyrafinowanej elokwencji, ale pełna autentyczności, uprość swoje formuły modlitewne. Wybieraj proste słowa, wołanie serca i skupioną ciszę, zamiast długich teologicznych kompozycji. Odkryj na nowo moc tradycyjnych modlitw, dostępnych dla wszystkich, takich jak Ojcze Nasz czy Zdrowaś Maryjo.F​

Krok piąty: Poświęć swoje życie sprawiedliwościModlitwa ubogich nie może pozostawać w oderwaniu od konkretnego zaangażowania na rzecz sprawiedliwości. Określ konkretne działanie – wolontariat w stowarzyszeniu, wsparcie jakiejś sprawy, zmianę nawyków konsumpcyjnych – które odzwierciedla Twoją solidarność z uciskanymi. Wyraźnie powiąż to działanie ze swoją modlitwą.

Krok szósty: Medytuj nad Boską BezstronnościąRegularnie badaj swoje uprzedzenia i faworyzowanie. Kogo faworyzujesz w swoich relacjach, swojej uwadze i hojności? Proś Boga, aby przemienił twoje nastawienie, tak aby było bardziej podobne do Jego, które „nie dyskryminuje ubogich”.

Krok siódmy: Stwórz przestrzeń do modlitwy integracyjnejJeśli masz obowiązki w swojej wspólnocie kościelnej, zadbaj o to, aby liturgia i godziny modlitwy rzeczywiście odzwierciedlały troski ubogich. Zaproś osoby z różnych środowisk do zabierania głosu, formułowania intencji modlitewnych i dzielenia się swoimi doświadczeniami duchowymi. Spraw, aby twoja wspólnota stała się miejscem, w którym głos marginalizowanych będzie naprawdę słyszalny.

​

Rewolucja duchowa i społeczna

Nasza medytacja nad fragmentem z Syracha prowadzi nas do radykalnego uświadomienia: modlitwa nie jest pobożną czynnością, która odcinałaby nas od rzeczywistości społecznej; wręcz przeciwnie, jest źródłem siły przemieniającej, zdolnej zburzyć ustalony porządek. Kiedy Bóg potwierdza, że ​​w pierwszej kolejności wysłuchuje modlitw ubogich, ogłasza rewolucję, która dotyczy zarówno nieba, jak i ziemi.

Ta rewolucja zaczyna się w naszych sercach. Wzywa nas do utożsamienia się z ubogimi, do uczynienia ich spraw naszymi, do przyłączenia się do ich modlitwy, która sięga ponad chmury. Ale nie może się na tym zatrzymać: musi się rozwinąć w naszych wyborach życiowych, naszych zobowiązaniach społecznych, naszych zmaganiach o sprawiedliwość. Modlitwa ubogich, która wznosi się do Boga, musi zstąpić na ziemię w formie konkretnych działań, które przemienią struktury ucisku.

Przesłanie Ben Siry rezonuje ze szczególną pilnością we współczesnym świecie, naznaczonym rosnącymi nierównościami. W obliczu powszechnej obojętności na cierpienie najsłabszych, systemów ekonomicznych, które miażdżą słabych, i utrwalonych niesprawiedliwości strukturalnych, zapewnienie, że Bóg wysłuchuje modlitw ubogich, stanowi słowo oporu i nadziei. Upewnia nas, że obecna sytuacja nie jest ostateczna, że ​​Boża sprawiedliwość w końcu się dokona.

Ale to zapewnienie nie zwalnia nas z działania; wręcz przeciwnie, zobowiązuje nas do niego. Świadomość, że Bóg stoi po stronie uciśnionych, zobowiązuje nas do tego samego, do stania się narzędziami Jego sprawiedliwości, konkretnymi odpowiedziami na modlitwy ubogich, którzy się do Niego wznoszą. Jesteśmy powołani, by być dłońmi, którymi Bóg ociera łzy, głosem, którym ogłasza wyrok na korzyść sprawiedliwych, siłą, dzięki której wymierza sprawiedliwość uciśnionym.

To powołanie wymaga głębokiego nawrócenia. Wymaga od nas wyrzeczenia się niesprawiedliwych przywilejów, którymi możemy się cieszyć, zakwestionowania naszego stylu życia, który przyczynia się do wyzysku najsłabszych, odejścia od wygodnych trosk i poddania się wołaniu ubogich. To wymagająca droga, ale jedyna, która pozwala nam prawdziwie kroczyć z Bogiem objawionym w Piśmie Świętym.

Obraz modlitwy, która przebija chmury, ostatecznie zaprasza nas do nadziei. W chwilach, gdy wszystko wydaje się stracone, gdy niesprawiedliwość zdaje się definitywnie triumfować, gdy nasze modlitwy zdają się ginąć w milczeniu, Ben Syra zapewnia nas, że autentyczna modlitwa, zrodzona z serca złamanego niesprawiedliwością, zawsze osiąga swój cel. Przebija chmury, pokonuje odległości, dotyka serca Boga i wywołuje Jego odpowiedź. To zapewnienie nie jest naiwnością; to wiara w Boga, który „nie będzie zwlekał” i „będzie niecierpliwy”, dopóki sprawiedliwość nie zostanie w pełni spełniona.

Obyśmy sami stali się wytrwałymi orędownikami, głosami dołączającymi do wielkiej symfonii modlitw ubogich wznoszących się do Boga przez wieki. Obyśmy stali się również narzędziami Bożej odpowiedzi, rękami i nogami, które wcielają w historię ludzkości Bożą sprawiedliwość i współczucie dla najmniejszych. To jest nasze powołanie jako chrześcijan, spadkobierców tradycji Ben-Syryjczyka i uczniów Chrystusa, który stał się ubogi, aby nas ubogacić swoim ubóstwem.

​

Praktyczny

Codziennie badaj swoje oczy o ludziach żyjących w ubóstwie, których spotykasz, prosząc Boga, aby przemienił twoje uprzedzenia w uznanie ich godności i szczególnej bliskości z Nim.

Poświęć pięć minut każdego dnia do wytrwałej modlitwy wstawienniczej w konkretnej sytuacji niesprawiedliwości, inspirowanej wytrwałością ubogich, którzy modlą się, dopóki Bóg nie dokona sprawiedliwości.

Przeczytaj i rozważ jeden fragment Biblii w każdym tygodniu o sprawiedliwości społecznej i opcji na rzecz ubogich (prorocy, ewangelie, listy), pozwalając Słowu Bożemu kwestionować twoje wybory życiowe i priorytety.

Zobowiąż się do podjęcia co najmniej jednego konkretnego działania miesięcznie solidarności z osobami potrzebującymi w waszej społeczności, czyniąc to zobowiązanie naturalnym przedłużeniem waszej modlitwy.

Praktykuj dobrowolną prostotę w jednym obszarze swojego życia (jedzenie, ubranie, wypoczynek) pielęgnuj to wewnętrzne ubóstwo, które pozwala modlitwie przekroczyć chmury.

Aktywnie szukaj spotkania z ludźmi z różnych środowisk społecznych, tworząc przestrzeń do dialogu i wzajemnego słuchania, które wzbogacają nasze rozumienie rzeczywistości i ożywiają naszą modlitwę.

Włącz do swojej osobistej i wspólnotowej modlitwy konkretne intencje dotyczące sierot, wdów i uciskanych współczesności, wyraźnie wskazujące sytuacje niesprawiedliwości, które wymagają boskiej interwencji.

​

Odniesienia

Księga Ben-Sira Mądrego, rozdział 35, wersety 15b-17.20-22a, francuskie tłumaczenie liturgiczne, tekst źródłowy i kontekst kompozycji w II wieku p.n.e. w Jerozolimie.

Papież Franciszek, Orędzie na VIII Światowy Dzień Ubogich (2024), „Modlitwa ubogiego wznosi się do Boga”, współczesna medytacja magisterska na temat Ben-Sira.

Tradycja patrystyczna, zwłaszcza św. Cyprian z Kartaginy (III w.) i Raban Maur (IX w.), pierwsi chrześcijańscy komentatorzy Księgi Syracha z perspektywy duchowego pouczenia.

Nauka społeczna Kościoła katolickiego, nauka o preferencyjnej opcji na rzecz ubogich rozwijała się od XIX wieku i została sformalizowana przez Magisterium Ameryki Łacińskiej i powszechne.

Benedykt XVI, refleksje nad chrystologicznym fundamentem opcji na rzecz ubogich i jej zakorzenieniem w wierze w Boga, który stał się ubogim w Chrystusie.

Karol Mopsik (tłumacz), Mądrość Ben-Sira, kompletne tłumaczenie fragmentów hebrajskich ze wstępem historycznym i filologicznym, prezentujące orientalny i śródziemnomorski kontekst ksiąg mądrościowych.

Pancratius C. Beentjes (redaktor), publikacja hebrajskich rękopisów Syracha (1997) oraz materiały fotograficzne dostępne na bensira.org do naukowych badań oryginalnego tekstu.przewiń.tradycje biblijne+1​

Liturgia katolicka, włączenie fragmentu Ben-Syra do niedzielnego lekcjonarza okresu zwykłego, co zapewnia regularne rozważanie tego fragmentu przez wspólnoty chrześcijańskie.